tortul kayaçlar ne demek?

Tortul Kayaçlar

Tortul kayaçlar, mevcut kayaçların ayrışması ve aşınması sonucu oluşan tortulların birikmesi ve sıkışmasıyla meydana gelir. Bu süreçler milyonlarca yıl sürebilir.

Oluşum Süreci:

1. Ayrışma ve Aşınma: Mevcut kayaçlar, fiziksel (donma-çözülme, rüzgar, su vb.) ve kimyasal (çözünme, oksidasyon vb.) süreçlerle parçalanır ve çözünür.
2. Taşıma: Ayrışan malzemeler (kum, çakıl, kil, çözünmüş mineraller) su, rüzgar veya buzullar tarafından taşınır.
3. Birikme: Taşınan malzemeler, göller, denizler, nehir yatakları veya çöller gibi ortamlarda birikir.
4. Sıkışma ve Çimentolaşma (Taşlaşma): Biriken tortular, üzerlerindeki ağırlık ve basınç nedeniyle sıkışır. Ayrıca, suyun içindeki çözünmüş mineraller (kalsit, silis, demir oksit vb.) tortul tanecikleri arasında çökerek onları birbirine bağlar (çimentolaşma). Bu süreçlerin sonunda tortular kayaç haline gelir.

Tortul Kayaçların Sınıflandırılması:

Tortul kayaçlar, oluşum şekillerine ve bileşimlerine göre üç ana gruba ayrılır:

• Kırıntılı (Detritik) Tortul Kayaçlar: Başka kayaçların fiziksel olarak parçalanmasıyla oluşan tanelerin birikmesiyle meydana gelir. Örneğin:
  • Kumtaşı
  • Çakıltaşı
  • Şeyl (Kiltaşı)
• Kimyasal Tortul Kayaçlar: Suda çözünmüş minerallerin çökelmesiyle oluşur. Örneğin:
  • Kireçtaşı (Kalker) (Biyokimyasal olabilir)
  • Jips
  • Kaya Tuzu
• Organik (Biyokimyasal) Tortul Kayaçlar: Canlı organizmaların kalıntılarının birikmesiyle oluşur. Örneğin:
  • Kömür
  • Mercan Kireçtaşı
  • Tebeşir

Tortul Kayaçların Özellikleri:

• Tabakalanma: Tortul kayaçların en belirgin özelliği, farklı bileşimlere sahip katmanlar (tabakalar) halinde bulunmalarıdır.
• Fosiller: Tortul kayaçlar, geçmişte yaşamış canlıların kalıntılarını (fosiller) içerebilir. Bu fosiller, yeryüzünün geçmişi ve canlıların evrimi hakkında önemli bilgiler sağlar.
• Gözeneklilik ve Geçirgenlik: Tortul kayaçlar genellikle gözenekli ve geçirgendir, yani içlerinde su ve diğer sıvıları barındırabilirler. Bu özellik, yeraltı suyu kaynaklarının oluşumu ve petrol-doğalgaz rezervuarlarının oluşumu için önemlidir.

Tortul Kayaçların Önemi:

• Fosil yakıtlar (kömür, petrol, doğalgaz) gibi önemli enerji kaynaklarını içerirler.
• Yeraltı suyu rezervuarlarını oluştururlar.
• İnşaat malzemesi (kum, çakıl, kireçtaşı) olarak kullanılırlar.
• Geçmiş iklim koşulları ve yaşam hakkında bilgi verirler.

Kategoriler